1- معرفي پروژه TETRIS

ال. مركاتللي، اف. توماسي، ام. ماسوتتي (پارك علوم AREA)

امروزه ما در دنيايي رو به تغيير زندگي مي‌كنيم كه  سرعت تغييرات و ويژگي‌هاي ظاهري نوآوري‌ها در آن بيش از حد انتظار است. بنابراين هم‌راستا قرارگرفتن با جهت‌گيري‌هاي جهان كار چندان ساده‌اي نيست. دانش خيلي سريع قديمي شده و دانش جديدي ظهور پيدا مي‌كند. موقعيت مناطق و كشورهاي مختلف جهان نيز همانند شرايط اقتصادي به سرعت در حال تغيير است. در اين شرايط، فرهنگ‌ها نيز باهم ادغام مي‌شوند. دنياي امروز تفاوت‌هاي زيادي با گذشته دارد و لذا كسب مهارت و تخصص تنها در يك حوزه به هيچ وجه كافي نيست.  بايد طيف وسيعي از راه‌حلهاي تخصصي را فراگرفت و از تمامي آنها در طول زندگي استفاده كرد.....
نيكولاي خكمنو 2008
(TRIZ Master certified by G.S. Altshuller)

 

اولين و مهمترين هدف از اجراي پروژه TETRIS، ترويج اصول، تكنيك‌ها و سيستم‌هاي عامل TRIZ در فضاي موسسات آموزش عالي و همچنين محتواي برنامه هاي آموزشي تخصصي است كه در شركت‌ها و سازمانهاي مختلف اجرا مي‌شوند.
در واقع TRIZ نظريه‌اي است كه با هدف نظام‌مند ساختن فرايندها و رويه‌هاي مرتبط با نوآوري و خلاقيت بمنظور حل مسأله ارايه شده‌است.
واژه TRIZ اصالتي روسي داشته و مخفف «نظريه حل مسأله به شيوه‌اي نوآورانه» است. در واقع TRIZ از يك نظريه، چندين رويه‌ عملياتي و طيف وسيعي از ابزار ابداعي توسط Genrich Saulovich Altshuller در 1946 تشكيل شده است و هدف آن ابداع فرايندي خلاقانه در بسترهاي فني و تكنولوژيكي، تدوين و تصويب، و سپس تكرارپذير كردن آن است.

بطور معمول، ظرفيت نوآوري به فاكتورهاي كيفي طبيعي محدود مي‌شود و كمتر با فرايندي هماهنگ با يك رويكرد علمي ارتباط پيدا مي‌كند. عدم پذيرفتن اين اصل از سوي آلتشولر زمينه‌ساز مطالعه ايده‌هاي جديد براي مقابله با تقليل اصول كلي حاكم بر دگرگوني سيستم‌هاي فني گرديد كه بعدها زيربناي نظريه ابداع وي را تشكيل دادند.

روش TRIZ فرصت لازم براي تجزيه و تحليل، ساختاربندي مدلها، و در نهايت حل مسأله را با رويكردي نظام‌مند و براساس مجموعه‌اي از مراحل و ابزار عملياتي فراهم مي‌كند.

متدلوژي TRIZ تا به امروز، كاراترين و موثرترين ابزار حل خلاقانه مسأله‌ شناخته شده و بنابر باور عمومي امكان فراگيري و كاربرد آن - بدون نياز به برخورداري از خلاقيت ذاتي- وجود دارد. يك روش براي حمايت از صحت و اعتبار اين روش، ترويج آن در شركت‌هاي كوچك و متوسط و غول‌هاي اقتصادي بزرگ جهان مانند 3M، BAE Systems، Boeing Corporation، Daimler Chrysler، Dow Chemical، Ford، GM، Hitachi، IBM،‌ Intel، Johnson & Johnson، LC Electronics، Motorola، Kodak، NASA، Nestle، Otis Elevators، Panasonic، Protector & Gamble، Samsung، Siemens ، Toyota، UNISYS، Xerox، Whirlpool، Saipem و BTicino است.

1-1- بستر عملياتي

«جامعه اطلاعاتي» كه ما امروزه در آن زندگي مي‌كنيم، با روند سريع منسوخ شدن اطلاعات همراه بوده و همين امر لزوم توسعه ظرفيتي خارق‌العاده را در تمامي بخشها طلب مي‌كند كه توانايي مديريت متناسب با رويه‌هاي اطلاعاتي و سازماني را داشته، با رويه‌هاي و الگوهاي مديريتي سنتي و معمول متفاوت باشد.
اين امر مستلزم حل مسأله به شيوه‌اي نوآورانه و لذا بكارگيري ابزار و رويه‌هاي عملياتي جديد، نامتعارف، و كارآمد براي خلق متدلوژي حل مسأله جديد در تمامي بخشهاي عملياتي است.

در اين ميان، TRIZ بعنوان يك پلت‌فورم نظري و عملياتي موثر براي توسعه و بهبود قابليت ها و ابزار مخصوص رويارويي با موقعيت‌هاي عادي و غيرعادي شناخته مي‌شود كه اعتبار آن توسط بنگاه‌هاي اقتصادي بزرگ و صاحب‌نام تأييد گرديده‌است.

براساس پارامترهاي موردنظر آلتشولر، آموزش سنتي TRIZ نيازمند حداقل 200 ساعت آموزش است.

در كشورهاي غربي، آموزش TRIZ اغلب در سمينارهاي 2 تا 5 روزه صورت گرفته و تنها به برخي از مفاهيم، اصول و مباني، و ابزارها اشاره مي‌شود. به همين دليل نتايج نهايي عمدتاً ناكافي و محدود هستند (خصوصاً در مواردي كه موضوع تأمين دانش عميق و قابل استناد مطرح شده و نياز به مشاركت مستمر و همه‌جانبه كاركنان شركتها مطرح مي‌گردد.)

بنابراين تدريس TRIZ در دبيرستان‌ها فرصتي منحصربفرد براي ترويج و اشاعه يك رويكرد نظام‌مند براي حل مسأله در ميان همسالان است كه براساس آن مي‌توان الگوي حل مسأله فردي را طراحي كرد. برخلاف آموزش‌هايي كه غالباً در بستر شركتها صورت مي‌گيرند، هدف از TRIZ افزايش ناگهاني قدرت حل مسأله در ميان كاركنان يا شناسايي راه‌حل‌هاي خلاقانه و نوآورانه براي مشكلات فني نيست؛ بلكه ارايه مهارتي قابل يادگيري و رسيدن به نتايج موردنظر با استفاده از تكنيك‌هاي مناسب و اقدامات موثر مدنظر مي‌باشد. اولين گام، کاهش سکون روانشناسانه است که سبب میگردد اولین راه حلی که به ذهن می رسد و معمولاً براساس تجربیات گذشته است، بعنوان اولین و آخرین گزینه نجات پذیرفته شود- یا همان راه حلهای مصالحه جویانه – و لذا هیچ تلاشی برای یافتن راه حلهای جدید و نزدیکتر به شرایط آرمانی صورت نخواهد گرفت.

 

1.2 پروژه TeTRIZ: آموزش TRIZ از روشهای نوآورانه

پروژه TETRIS كه با سرمايه‌گذاري برنامه آموزش مادام‌العمر لئوناردو داوينچي در كميسيون اروپا و در مدت دو سال با همكاري فعال 21 عضو اروپايي تحقق يافت، بر نيازهاي آموزشي افرادي متمركز شده‌است كه از نظر حرفه‌اي با امر آموزش در ارتباط بوده و در راستاي بهبود مهارت‌هاي فردي حل مسأله تلاش كرده، سعي دارند با استفاده از اصول روش‌شناسي TRIZ بهبود چشمگيري در نتايج نهايي بوجود آورند.
به همين منظور، كارشناسان و محققان عضويت بخشي از كميته علمي را برعهده داشته و طيف وسيعي از مواد و ابزارهاي آموزشي را در مدارس متوسطه و شركتهاي تجاري بكار گرفتند تا از يادگيري TRIZ حمايت كرده، آنرا تسهيل نموده و قابليت‌هاي فردي حل مسأله را بهبود ببخشند.
TETRIS از همكاري اعضاي برجسته بين‌المللي در حوزه‌هاي تحقيق و پژوهش، بخش دانشگاهي، و آموزش تكميلي بهره‌مند گرديد و با يكپارچه‌سازي مهارت‌ها و تجربيات فردي منحصربفرد آنها در قالب يك فرايند ثمربخش و رضايت‌بخش، زمينه همكاري موثر و چشمگيري را فراهم آورد.
هريك از سازمانهاي درگير براساس ويژگي‌هاي فردي خود در امر تعريف و توسعه پروژه مشاركت كردند و اين فرايند با توصيف ملزومات شناختي، مزيت‌ها و دشواري‌هاي بوجود آمده در ارتباط با آموزش TRIZ خاتمه يافت.
مربيان و كارشناسان در يك مقايسه ساختاري شركت كرده و تجربيات آموزشي خود در مدارس، دانشگاه و شركتهاي مختلف را در اختيار پروژه قرار دادند.
براساس نتايج و يا‌فته‌هاي بدست آمده، برنامه‌هايي با هدف معرفي TRIZ به مدارس و شركتها تهيه و تنظيم و نيازهاي و ملزومات ويژه نيز مورد توجه قرار گرفت. بنابراين ميتوان گفت كه تنها توليد مواد آموزشي ساختاريافته براي مربيان و معلمان مدنظر نبوده است.

 

1.3 شركاي اجرايي

 

كنسرسيومي براي توسعه پروژه TETRIS تشكيل گرديد كه سازمانهاي بين‌المللي ذيل را در بر مي‌گيرد:
شريك اصلي و هماهنگ‌كننده پروژه:
كنسرسيوم پارك علمي AREA، Trieste (ايتاليا)
شركا:
دانشگاه فلورانس (ايتاليا)
زيمنس اي.جي. (آلمان)
مركز آموزش بزرگسالان جلواتا (لتوني )
استوديوي هنري هري فلاسر (آلمان)
ISIS Malignani, Udrine (ايتاليا)
موسسه فني HTL ولفس‌برگ (استراليا)
Jelvata 1. Gymnasuim (لتوني )
Fachhochschule Karnten (استراليا)
Stenum Gmbh (استراليا)
ACC Australia Gmbh (استراليا)

 

1.4 اهداف

اولين رسالت TETRIS، شناسايي نيازها و ملزومات سيستم آموزشي، خصوصاً در مدارس متوسطه با برنامه آموزشي علمي و فني و سازمانهاي آموزشي بطور گسترده‌تر است. هدف از اين كار بهبود كارايي آندسته از ابتكارات آموزشي است كه در راستاي توسعه مهارتهاي فردي حل مسأله خصوصاً از طريق كاربرد TRIZ در مدارس و شركتها، صورت مي‌گيرند.
همچنين توجه ويژه‌اي به برجسته نمودن شباهت‌ها و جزئيات مهم در پارامترهاي آموزشي و نيازهاي تخصصي معطوف گرديده و هدف از اين كار فردي‌سازي فرصت‌هاي جديد همكاري در حوزه آموزش است.
توسعه مواد آموزشي و راه‌اندازي سازمانهايي كه دوره‌هاي مشخصي را تدريس خواهند كرد، از جمله گام‌هاي بعدي در فرايند انتشار اصول TRIZ در سطح نظري و عملي است كه با بهره‌گيري از توصيه‌هاي مهم ذيل به مرحله اجرا درخواهند آمد:
• معرفي تكنيك‌هاي مناسب براي جلوگيري از سكون روانشناسانه و مقاومت در برابر روش‌شناسي‌هاي جديد بمنظور مقابله با مشكلات و يافتن راه‌حلهاي مقتضي؛
• كاهش گرايش به سمت تلاشهاي تجربي و روشهاي آزمون و خطاگونه بمنظور بهبود كارايي نوآوري‌ها؛
• ارايه رويكردي ساختاري به تجزيه و تحليل موقعيت‌هاي بروز مشكل و خلاقيت موجود در بستر فني از طريق معرفي فرايندهاي نظام‌مند اجرايي در هنگام بروز مشكلات و براساس اصول بنيادين الگوريتم ARIZ براي حل مشكلات inventive؛
• معرفي اصل بنيادين دگرگوني سيستم‌هاي فني و قوانين عيني شناسايي‌شده توسط كارشناسان TRIZ.

 

1.5 ابزارها: مواد آموزشي و اعتبارسنجي آنها

مواد آموزشي تهيه‌شده براي پروژه TETRIS شامل يك كتاب، 5 تصويرسازي انيميشن همراه با روشي كارآمد و فوري براي استفاده از روش TRIZ، و يك راهنماي معرفي TRIZ در سطح مدارس است كه همگي به پنج زبان اروپايي (فرانسه، انگليسي، ايتاليايي، آلماني و لتوني يي) قابل دسترسي بوده و از طريق سايت www.tetris-project.org هم قابل دانلود هستند.

مواد آموزشي فوق جهت ترجمه به ساير زبان‌هاي دنيا در دسترس هستند.

تاجاييكه به سازمانها مربوط مي‌شود، در سال 2009 چندين سازمان همكار (زيمنس اي.جي، ACC Australia Gmbh، Stenum Gmbh، Eifer) دوره‌هاي آموزش خانگي TRIZ در استراليا و آلمان اجرا كردند. اين درحاليست كه پارك علوم AREA كه همكاري اصلي Trieste محسوب مي‌شود، در ماه مه سال 2009 يك دوره‌ آموزشي مخصوص بنگاه‌هاي اقتصادي گرداوري نمود كه مورد استقبال شديد قرار گرفت و شركت‌كنندگان در آن به موفقيت‌هاي چشمگير دست يافتند.

درخصوص موسسات آموزشي جهان نيز، مواد آموزشي توسط سه همكار آموزشگاهي پروژه يعني ISIS Malignani در Udine، كالج ارشد فني ولفس‌برگ در استراليا و جلواتا  1. سالن ورزشي در لتوني بررسي و ارزيابي شدند. تجربيات سه‌گانه آنها كه در ادامه همراه با جزئيات در بخش مقدمه آمده است، نشان مي‌دهد كه TRIZ حتي در بسترهاي بسيار ناهمگن به دانش‌آموزان دوره متوسطه تدريس شده و موفقيت‌‌هاي چشمگيري نيز كسب كرده است.

بي‌شك مقايسه اين تجربيات، ياري‌بخش معلمان علاقمند به آموزش اصول و مباني TRIZ در مدارس متوسطه خواهد بود.
تمامي همكاران فاز بررسي و ارزيابي، معلمان، مربيان و دانشجويان پرسشنامه‌هاي استانداردي را بمنظور ارزشيابي مواد آموزشي TETRIS تكميل كردند. تجزيه و تحليل اين داده‌ها و نتيجه‌گيري‌ها به بازبيني اولين نسخه محتواي آموزشي و انتشار آن در وب‌سايت TETRIS منجر گرديد.

 

1.6 ويژگي‌هاي اصلي مواد و ابزارهاي آموزشي موجود براي فعاليت‌هاي آموزشي

رويكرد آموزشي توسط كارشناسان بخش هاي مختلف پياده گرديد تا نيازهاي كاربردي بسترهاي گوناگون و كابران نهايي در مدارس و شركتها مدنظر قرار گرفته باشد.

مدل آموزشي بصورت نظام‌مند تعريف شده، و عناصر تشكيل‌دهنده و محدويت‌هاي پياده‌سازي TRIZ در يك برنامه آموزشي جهت اجرا در مدارس و شركت ها مشخص گرديد. اين مدل، كه جزئيات آن توسط اي. سوكول طراحي شده و در بخش 2 راهنما ارايه گرديده است، پارامترهاي ذيل را در نظر مي‌گيرد: نوع موسسه، برنامه‌هايي كه TRIZ بايد اجرا كند، نوع يكپارچه‌سازي موردنظر، نيازهاي معلمان، كاربرد منابع آنلاين موجود، همكاري با صنعت، نقش برنامه در قوانين و مقررات، تأمين مالي، سن فراگيران و غيره.

از آنجايي كه مواد آموزشي بايد براي دانش‌آموزان سطوح متوسط جذاب باشند، در كنار كتاب اصلي TRIZ چندين داستان و مجموعه اي از انيميشن‌هاي چندرسانه‌اي ارايه گرديده است كه درك TRIZ را براي مخاطبان جذاب‌تر و ساده‌تر مي‌سازد.

راهنماي استفاده از مواد آموزشي IUSES، نوشته جي. كاسيني در بخش سوم اين راهنما، بي‌شك كمك مضاعفي به معلمان و مربيان در آموزش مباني TRIZ مي‌باشد.

 

2 چگونه از بسته آموزشي TETRIS استفاده كنيم  -گاتانو كاسيني (دانشگاه فلورانس)

2.1 نقطه آغاز

اين كتاب راهنما يكي از دستاوردهاي پروژه TETRIS است كه ابتكار ارزشمند برنامه آموزش مادام‌العمر كميسيون اروپا محسوب مي‌شود و هدف از آن:
• شناسايي نيازهاي آموزشي مدارس متوسطه به بالا، دانشگاه‌ها و صنايع در كشورهاي مختلف جامعه اروپاست كه علاقمند به استفاده از TRIZ (نظريه حل مسأله به روش نوآورانه) در برنامه‌ها و جدول زمان‌بندي آموزشي خود هستند؛
• جذب دانش‌آموزان سطوح متوسطه به مطالعه روشها و ابزارهاي ارتقاي خلاقيت و حمايت از مهارت‌هاي حل مسأله در آنها با استفاده از ابزارهاي نظام‌مند؛
• تعريف يك مدل آموزشي مناسب براي تأمين نيازهاي ناهمگون در آموزش TRIZ؛
• توليد و اعتبارسنجي مواد آموزشي قابل انطباق با موقعيت‌هاي ويژه و ناهمگون بطوريكه قابل استفاده در بسترهاي بسيار متنوع و گوناگون باشند.
ساختار اين كتابچه راهنما طوري طراحي شده است كه بيشترين انطباق‌پذيري را با نيازهاي متنوع و ناهمگون فراگيران TRIZ داشته باشد. به همين منظور، منتخبي از دانش كلاسيك TRIZ به بخشهاي مستقل تقسيم‌بندي شده تا معلمان، دانش‌آموزان، تازه‌واردان و كارورزان آنرا براساس نيازها و بسترهاي كاري مخصوص بخود مورد استفاده قرار دهند.
لذا خوانندگان ميتوانند براساس سليقه شخصي‌شان فصلها و پاراگراف‌هاي موردنظرشان را انتخاب و مطالعه كنند.
اين مجموعه كلاً به 5 فصل اصلي با موضوعات ذيل تقسيم شده است:
• مقدمه (ها)
• قوانين انقلاب سيستم‌هاي مهندسي
• الگوريتم‌ حل مسأله به روش خلاقانه
• تجزيه و تحليل Su-field و نظام استاندارهاي خلاقانه
• ابزارها و اصول تناقضات حل مسأله
علاوه بر اين، كتاب حاضر شامل پيوست كاملي است كه نمونه‌هاي متنوعي از مشكلات خلاقانه همراه با راه‌حلها و 5 انيميشن مختلف را در بر مي‌گيرد.

2.2 ساختار فصل‌ها

هر فصل داراي عناوين مخصوص بخود بوده و در هركدام پاراگراف‌هايي درباره عناوين فرعي و مرتبط گنجانده شده است. براي مثال، خوانندگان علاقمند به مرور اجمالي دانش TRIZ ميتوانند دامنه مطالعات خود را به بخشهاي اول هر فصل محدود كنند كه توسط نوارهاي قرمز در كنار صفحه مشخص شده‌اند. علاوه بر اين، افراديكه ميخواهند دركي عميق از موضوعي خاص داشته باشند، ميتوانند كل فصول مرتبط را مطالعه كرده و از پرداختن به فصلهاي غيرمرتبط اجتناب كنند.
همچنين پاراگراف‌ها براساس سطح جزئيات موضوع طبقه‌بندي شده و زيرمجموعه‌هاي ذيل را در بر مي‌گيرند:
• تعريف: تعريفي كوتاه از موضوع انتخاب‌شده (كه از اين پس تحت عنوان T معرفي مي‌شود)؛
• نظريه: ابعاد نظري T؛
• مدل: مدل مفهومي و نمايش گرافيكي T؛
• روش/ ابزار: دستورالعمل‌هاي عملياتي درباره نحوه استفاده/ پياده‌سازي T؛
• مثال: نمونه كاربرد T؛
• خودارزشيابي: تمرين‌هايي براي ارزيابي سطح درك خواننده از T؛
• منابع و مراجع: جهت مطالعه بيشتر T.

 

2.3 موضوعات فصل‌هاي كتابچه و دامنه مربوط به آن

فصل 1: مقدمه (ها)
• پاراگراف اول معلمان و خوانندگان بزرگسال را با مفهوم TRIZ آشنا كرده، منطق و مزيت‌هاي موردانتظار آنرا تشريح مي‌كند؛
• پاراگراف دوم مقدمه مخصوص دانش‌آموزان بوده و هدف از ارايه آن، ايجاد انگيزه در خوانندگان جوان براي مطالعه TRIZ است؛
• پاراگراف سوم چند مفهوم مرجع را در TRIZ معرفي مي‌كند كه درك فصلهاي آتي را براي خواننده ساده‌تر مي‌سازد.

فصل 2: قوانين انقلاب سيستمهاي مهندسي
• مشاهده تاريخچه سيستم هاي فني نشان داده‌است كه برخلاف هدف ويژه تحولات صنعتي، همه مصنوعات بشر تحت تأثير الگوهاي تكرارشونده ذيل دگرگون مي‌شوند. بعبارت ديگر: سيستم‌هاي فني تحت تأثير قوانين عيني هستند كه مستقل از حوزه بكارگيري يا عملكردي پيش‌بيني شده براي سيستم فني مي‌باشند. اين قوانين بر توسعه نظام‌هاي فني حكومت مي‌كنند، درست مانند قوانين طبيعي كه توسعه سيستمهاي بيولوژيكي را تحت كنترل دارند. دانش ژنتيك پيش‌بيني ويژگي‌هاي موجودات زنده را امكان‌پذير مي‌سازد؛ درست مانند قوانين انقلاب سيستم هاي مهندسي كه پيش‌بيني پيشرفت‌هاي سيستم‌هاي فني را در آينده ميسر مي‌سازد.
• فصل دوم 8 قانون كلي انقلاب سيستم‌هاي مهندسي را تشريح مي‌كند كه براي تجزيه و تحليل سطح تكامل يك سيستم فني خاص و/يا هدايت روند توسعه راه‌حلهاي خلاقانه با رويكردي كارآيي‌مدارانه مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

فصل 3: الگوريتم حل‌مسأله به روشهاي خلاقانه
• انقلاب سيستم به بروز تناقضات اشاره دارد؛ يعني تضاد ميان يك سيستم و محيط آن يا تضاد ميان عناصر تشكيل‌دهنده سيستم به تنهايي. براساس مطالعات TRIZ، راه‌حلهاي خلاقانه‌اي كه مشاركتي چشمگير در توسعه يك سيستم فني دارند، با نيازهاي مخالف يكجا جمع نمي‌شوند. بنابراين غلبه بر تناقضات نيروي محركه انقلاب فناوري است و شناسايي آنها اولين گام در تمام فرايندهاي خلاق بشمار مي‌رود.
• فصل سوم خوانندگان را با رويكرد TRIZ در تجزيه و تحليل و فرمول‌بندي مجدد مسأله به شكل پارامترهاي دوتايي متناقض آشنا مي‌كند (كه در مبحث TRIZ تحت عنوان تناقضات شناخته مي‌شود)؛ الگوريتم گام به گام شامل منطق TRIZ و روند اجرايي آن است كه بتدريج مهارتهاي حل مسأله افراد را افزايش مي‌دهد.

فصل 4: تجزيه و تحليل Su-Field و نظام استانداردهاي خلاقانه
• راه‌حلهاي استاندارد خلاقانه (بعضي‌اوقات به اختصار استانداردها گفته مي‌شود)، سيستمي متشكل از 76 مدل هم‌افزايي و تحول سيستم‌هاي فني است كه با قانون انقلاب نظام‌هاي مهندسي در ارتباط است. اين سيستم در كنار پايگاه داده‌ اثرات علمي و اصول و مباني خلاقانه، پايه و اساس دانش كلاسيك TRIZ را تشكيل مي‌دهد.
• فصل چهارم شامل جزئيات رويكرد مدلسازي substance-field است كه ابزار استاندارد TRIZ براي مدلسازي موقعيت‌هاي مسأله‌ساز مي‌باشد؛ سپس منتخبي از راه‌حلهاي خلاقانه استاندارد ارايه خواهد شد تا فهرستي مرجع براي تكنيك حل مسأله تهيه گردد.

فصل 5: ابزارها و اصول حل تناقضات
• هرگونه مسأله خلاقانه بايد براساس منطق ARIZ تجزيه و تحليل شده و به محض اينكه تناقضات فيزيكي زيربنايي شناسايي و راه‌حل ايده‌آل اتخاذ گرديد، ميتوان مفهوم جديدي را با استفاده از اصول و مباني جداسازي ارايه نمود.
• فصل پنجم اصول و مباني TRIZ را تشريح نموده و جهت‌گيري‌هاي مناسبي براي غلبه بر تناقضات يك مسأله مدلسازي‌شده - براساس منطق ARIZ - ارايه مي‌دهد.

پيوست: مجموعه‌اي از مثالها
• پيوست شامل مجموعه‌اي از مسأله‌هاي «خلاقانه» همراه با توصيف گام به گام فرايند حل مسأله تا زمان توليد راه‌حل احتمالي است.

2.4 محتواي انيميشن‌ها

بسته آموزشي TETRIS شامل پنج انيميشن است كه با هدف افزايش جذابيت TRIZ و ارايه پشتيباني علمي از توضيحات مدلهاي اصلي TRIZ تهيه و توزيع شده است (معلمان ميتوانند از انيميشن‌ها به عنوان توضيحات تكميلي مفاهيم اصلي يا اشاره به جزئيات مفاهيم معرفي‌شده در داستانها استفاده كنند). محتواي انيميشن‌ها بطورخلاصه عبارتست از:

انيميشن 1: تاريخچه TRIZ
• داستان كوتاه منشأ TRIZ را بعنوان نظريه توسعه‌يافته از طريق يك فعاليت آزمايشي گسترده (شكل 1) نشان مي‌دهد، درست مانند ديگر علوم قديمي و ديرپا.
• اين انيميشن به وجود قوانيني اشاره دارد كه دگرگوني سيستم‌هاي مهندسي را توصيف مي‌كنند.

 

انيميشن 2-4: نينا در مدرسه/ دانشگاه/ محل كار
• در اين داستانها نينا در سنين مختلف نشان داده مي‌شود؛ هدف اصلي از بيان اين داستانها، نشان دادن نحوه حمايت يك رويكرد نظام‌مند به حل مسأله از توليد راه‌حلهاي اثربخش در موقعيت‌هاي مختلف اعم از زندگي خصوصي، مدرسه/ كار است. هر سه مسأله مطرح‌شده در اين انيميشن‌ها، از طريق اصول خلاقانه يكسان حل و فصل شده‌اند تا اثبات شود كه درصورت كاربرد صحيح و اثربخش، امكان رسيدگي به چندين مسأله متفاوت از طريق يك مدل واحد راه‌حل وجود دارد.
• اين انیميشن‌ها حاوي پشتيباني‌هاي عملي بوده و معلمان را در معرفي برخي از مباني مهم TRIZ ياري مي‌دهند.
• انيميشن 2 مفهوم تناقض (شكل 2) و اهميت رد راه‌حل‌هاي مصالحه‌جويانه را بوسيله پيش‌بيني مطلوب‌ترين نتايج نشان مي‌دهد.
• انيميشن 2 Tongs (شكل 3) را بتصوير مي‌كشد تا تناقض‌هاي زيربنايي و ضروري براي مقايسه مطلوب‌ترين نتايج با منابع موجود شناسايي شوند. TRIZ نشان مي‌دهد كه شناسايي تناقضات گامي حياتي در توليد راه‌حلهاي خلاقانه است.

• انيميشن 3 جزئيات بيشتري در مورد مفاهيم ارايه‌شده در اپيزود اول زندگي نينا بيان مي‌كند: بمنظور جلوگيري از سكون روانشناسانه، پيشنهاد مي‌شود كه بر شدت تناقضات افزوده شود. در نتيجه، ميتوان اصلاحاتي اساسي در نتيجه انطباق چشم‌اندازهاي مختلف اعمال كرد (شكل 4).

 

 

• انيميشن 4 بر يكي ديگر از مشخصه‌هاي بسيار مهم فرمول‌بندي مطلوب‌ترين نتيجه اشاره دارد: در اين مرحله فرمول‌بندي مفهومي كه داراي عملكرد مشخص است، بعنوان ابزاري براي كاهش مصرف منابع و جلوگيري از وارد آمدن اثرات غيرقابل جبران پيشنهاد مي‌گردد (شكل 5).

 

 

• همچنين انيميشن 4 يك فهرست طولاني از محصولاتي ارايه مي‌دهد كه نينا در راستاي كاربرد اصول خلاقانه TRIZ براي حل مشكلات خويش مورد استفاده قرار داد.

انيميشن 5: نظريه حل مسأله به روشهاي خلاقانه

 

 

• آخرين انيميشن مفاهيم بيان‌شده در انيميشنهاي قبلي را خلاصه كرده و ساير عناصر دانش TRIZ را معرفي مي‌كند.
• بخش اول شباهت TRIZ و ساير علوم مطرح‌شده در انيميشن اول را بيان مي‌كند؛ درست مانند علم ژنتيك كه پيش‌بيني دگرگوني موجودات زنده را امكان‌پذير مي‌سازد، TRIZ نيز تحول نظام‌هاي فني را پيش‌بيني مي‌كند (شكل 6).
• اين انيميشن معلمان را در معرفي اپراتور سيستم (شكل 7) و همچنين مدلسازي Su-Field و استانداردهاي خلاقانه (شكل 8) ياري مي‌دهد.

 

2.5 آينده پروژه TETRIS

پروژه TETRIS اولين تلاش در راستاي توليد محتواي آموزشي چندزبانه و منسجم است كه قابل استفاده معلمان، دانش‌آموزان، مربيان، كارشناسان و خوانندگان علاقمند به مباحث TRIZ بوده و جايگزين خوبي براي مواد آموزشي بخش‌بندي شده كلاسيك مي‌باشد.

لازم بذكر است كه تمامي اين مواد آموزشي در صورت ذكر منبع قابل تكثير و توزيع مي‌باشد.
تيم پروژه TETRIS درصدد توسعه همه‌جانبه دانش اين حوزه نبوده و لذا راه براي تكميل و بهبود محتواي آموزشي TETRIS باز است. علاقمندان به ترجمه اين بسته آموزشي به زبان‌هاي ديگر، و مشاركت در بهبود يا ارتقاي محتواي فعلي آن، مي‌توانند با هماهنگ‌كننده پروژه تماس حاصل نمايند.

3 پروژه TETRIS. شرح مدل آموزشي  - I. Murashkovska و A. Sokol (مركز آموزش بزرگسالان جلگاوا)

3.1 مقدمه

يكي از postulateهاي TRIZ مي‌گويد كه «در فرايند حل مسأله بايد pecularityهاي يك موقعيت را مدنظر قرار داد» (Khomenko & Ashtiani 2007). اين امر در بستر معرفي TRIZ در مدارس بدان معناست كه هيچ رويكرد واحدي براي همه موقعيت‌ها وجود ندارد. در اين كتابچه راهنما، برخي مشكلات كلي را بعنوان زيربناي معرفي چنين موضوعي در TRIZ مطرح كرده، مدل آموزشي مورداستفاده در پروژه TETRIS را توصيف كرده و بر برخي تصميمات مهم علاقمندان به معرفي TETRIS در بستر آموزشي مدارس متمركز خواهيم شد.

3.2 منطق معرفي TRIZ در مدارس

در دهه 1960، مفهوم «جامعه دانش‌محور» در پاسخ به ناتواني سيستم هاي آموزشي سنتي در برآورده ساختن نيازهاي جامعه معاصر، در اروپا مطرح گرديد.
در عصر مدرن، مفهوم «جامعه دانش‌محور» توسط تي. كوك و تحت عنوان سيستمي متشكل از روابط اجتماعي افراد تعريف گرديد كه متضمن سطوح بالاي نوآوري بوده و در آن هركس قابليت رسيدن به سطوح بالاي مشاركت در كسب، استفاده و توسعه دانش جديد را بصورت مستقل دارد.

لانگ‌ورث [1] مهارت‌هاي اوليه و موردنياز در جامعه دانش‌محور را اينگونه تعريف مي‌كند: توانايي مديريت خويشتن، توانايي كاركردن با اطلاعات و بهره‌برداري از آن، استفاده از دانش جديد و بكارگيري موثر آن، مهارت‌هاي مطالعه، توانايي برقراري رابطه‌هاي حساس و منتقدانه، مهارت‌هاي مديريتي و ارتباطي، توانايي‌هاي فكري و خلاقيت، قدرت انطباق‌پذيري، توانايي همكاري تيمي و يادگيري مادام‌العمر.

از آنجايي كه سيستم فعلي آموزش، يا برنامه‌ها و جدول زمان‌بندي واقعي، نميتواند به اندازه كافي در آماده‌سازي دانش‌آموزان براي زندگي در جامعه دانش‌محور موثر واقع شود (Lipman 2003; Wiske 1998)، ضرورت اصلاح برنامه‌هاي آموزشي موجود براساس مهارت‌هاي فوق‌الذكر شديداً احساس مي‌شود.

كارشناسان TRIZ مهارتهاي بسياري را شناسايي كردند كه لانگ‌ورث با استفاده از روشهاي فكري TRIZ ارتقا بخشيده و توسط ابزار TRIZ حمايت كرده بود. تعريف دقيقتر از مهارت‌هايي كه در نتيجه تلاشهاي علاقمندان به TRIZ بصورت منظم توسعه يافته‌اند، منتشر گرديده است [2].

بنابراين معرفي TRIZ در برنامه زمان‌بندي مدارس، احتمالاً همان تغيير احتمالي سيستم آموزشي است كه با هدف تأمين نيازمندي‌هاي جامعه دانش‌محور صورت خواهد گرفت. اين كار از دو روش ميسر است – معرفي TRIZ بعنوان موضوعي جداگانه و مستقل يا مبحثي در داخل محتواي ساير حوزه‌ها.

3.3 TRIZ در مدارس

روش سنتي براي برنامه‌ريزي محتواي آموزشي به شرح ذيل است (شكل 1):
• مدرسه‌اي يك برنامه‌ آموزشي را بصورت تجربي تهيه كرده و فهرست موضوعات موردنياز را تعريف مي‌كند
• دولت استانداردهاي موضوع را مي‌پذيرد
• معلمان برنامه‌هاي موردنظر را كه شامل فهرست مواد درسي قابل آموزش مي‌شود، تهيه مي‌كنند. اين بدان معناست كه معلم موارد موردنظرش را شخصاً از ميان منابع موجود انتخاب مي‌كند: كتابهاي درسي، منابع آموزشي، منابع اينترنتي، و ساير مواردي كه براي تحقق هدف برنامه مناسب بوده و با ويژگي‌هاي مخاطبان هدف هم تناسب دارند.
مطمئناً مواردي هم هست كه هيچ كتاب درسي خاصي تعيين نشده و معلم مجبور شود محتواي درسي را بصورت مستقل آموزش دهد. او اين كار را از يك سو براساس برنامه موضوعي و از سوي ديگر، براساس متون علمي موضوع انجام مي‌دهد.

مدارس وابسته به كنسرسيوم TETRIS همانند ساير موسسات آموزشي مشابه كه براي تدريس TRIZ به دانش‌آموزان خود برنامه‌ريزي مي‌كنند، كار با مهارت‌هاي TRIZ يا تدريس محتوا آغاز نمي‌شود. چراكه محتواي آموزشي بايد براساس ويژگي‌هاي موقعيت منطبق‌سازي شود. تفاوت اصلي اين شيوه در مقايسه با معرفي موضوعات كلاسيك آنست كه هيچ برنامه يا استانداردي براي TRIZ وجود ندارد.

 

در حقيقت، برنامه بايد براساس سيستم نيازمندي‌ها و در طي فرايند آموزش/ يادگيري تعريف شود. در تهيه يك برنامه آموزشي بايد به فاكتورهاي متعددي توجه كرد:
فاكتورهاي دانش‌آموزي
• ارزشهاي انساني و ملي
• نيازهاي آموزشي
• انگيزه
• قابليت‌هاي فردي
• تفاوت‌هاي سني
• فاكتورهاي شناختي: مهارت‌هاي شناختي، مهارت‌هاي خلاقانه
• فاكتورهاي احساسي: همدردي و هيجانات، شخصيت و نقاط‌قوت افراد
• سبك يادگيري
• كميت و كيفيت دانش موجود
• كار و تجربه حل مسأله
• توانايي يادگيري
• توانايي تشريك مساعي
فاكتورهاي معلمي:
• ارزشهاي انساني و آموزشي
• نگرش نسبت به فعاليت‌هاي موجود در حرفه‌ تدريس
• قابليت‌هاي فردي
• فرهنگ فردي
• تحصيلات
• تجربيات
• عقايد و باورهاي آموزشي
• دانش حرفه‌اي
• نگرش نسبت به دانش‌آموزان و سبك برقرار تعاملات اجتماعي‌
• خلاقيت

فاكتورهاي مدرسه‌اي
هدف از فعاليتها و استراتژي توسعه
برنامه‌هاي آموزشي
جو و فضاي حاكم
فرهنگ سازماني
سنتهاي آموزشي
محيط تدريس
منابع: مواد آموزشي، افراد، زمان

فاكتورهاي كشوري
ارزشهاي ملي
توسعه اجتماعي، اقتصادي و سياسي
سياست آموزشي
سيستم آموزشي
استانداردهاي آموزشي

هم‌افزايي تمامي فاكتورهاي فوق سبب مي‌شود، اطلاعات قابل‌درك/ غيرقابل‌درك و جذاب/ غيرجذاب از ديد دانش‌آموزان از يكديگر تفكيك شده، امكان يادگيري دانش‌آموزان بصورت مستقل ارزيابي شده، كارهايي كه با علايق و توانايي‌هايشان هماهنگ است و همچنين زمينه‌هايي كه رويكردهاي آموزشي در آنها به موفقيت يادگيري منجر مي‌شود، مورد شناسايي قرار گيرند. بنابراين ميتوان گفت، توليد محتواي آموزشي مناسب براي استفاده اثربخش در آموزش TRIZ در يك مدرسه با شركت خاص امكان‌پذير است. همچنين اين بدان معناست كه محتواي آموزشي براي هر شركت‌كننده در پروژه بايد متفاوت بوده و حداقل 5 تا 6 مورد از مواد آموزشي تنها در چارچوب پروژه TETRIS پياده‌سازي گردد. با اين وجود، منابع زماني و مالي اجازه اتخاذ چنين رويكرد گسترده‌اي را نمي‌دهند و تنها يك مجموعه از محتواي آموزشي قابل توليد است.

كار، نيازمندي‌هاي متناقض را بخوبي نشان ميدهد: توليد محتوايي كه براي مخاطبان هدف مختلف و موقعيت‌هاي متنوع مناسب بوده و تنها از منابع محدود موجود در پروژه استفاده كند. اين تناقض – در عين حال بايد چندين مجموعه و تنها يك مجموعه از مواد آموزشي توليد شود – با جداسازي كار به دو سطح خرد و كلان حل شد: يك مجموعه مواد آموزشي وجود دارد اما شامل عناصر ساختاري روشن است كه ميتواند نيازهاي متنوعي را برآورده سازد.

اين راه‌حل با گرايش هاي مدرن در مبحث آموزش نيز تداخل پيدا مي‌كند؛ گرايشهايي كه اهميت بستر طراحي سيلابس و نقش فعال را همزمان براي معلم و فراگير متصور مي‌شوند.

يكي نياز ديگر هم وجود دارد كه شركت‌كنندگان پروژه بايد مدنظر قرار دهند. مواد آموزشي جديد قبلاً توسط معلماني استفاده مي‌شدند كه هرگز قبلاً آموزش TRIZ نديده بودند. بنابراين منابع موجود يا همان دانش و تخصص معلمان بايد به بيشترين حد ممكن استفاده شود: دوره‌هاي آموزش مربيان قبل از معرفي TRIZ در كلاسهاي درس برگزار شدند و هدف آنها كمك به معلمان در تشخيص نمونه‌هاي مباني TRIZ از قبيل تضادها، راه‌حلهاي استاندارد و غيره در حوزه‌هاي مخصوص بخودشان بود. در نتيجه، معلمان احساس راحتي بيشتري با موضوعات «جديد» نموده و مجموعه وسيعتري از مثالها در دسترس دانش‌آموزان قرار گرفت تا درك بهتري از مفاهيم TRIZ بدست آورند. در واقع، كاربردي بودن ابزارهاي TRIZ در بسترها و رشته‌هاي مطالعاتي مختلف، بارزترين مشخصه آن است.

 

3.4 پرسشهايي كه بايد پاسخ داده شوند

در اين بخش، فهرستي از چند پرسش ابتدايي را ارايه مي‌دهيم كه بايد توسط علاقمندان به معرفي TRIZ در حوزه‌هاي كاري‌شان پاسخ داده شوند. تجربيات ما از آموزش TRIZ در سه كشور اروپايي، توجه به چند نكته را ضروري نشان مي‌دهد. ما براي نشان دادن طيف پاسخ‌ها دو جهت‌گيري فكري احتمالي را پيشنهاد مي‌دهيم (موارد الف و ب). هيچ‌يك از جهت‌گيري‌ها نبايد بيش از حد موردتوجه قرار گيرند زيرا جهت اطلاع‌رساني مطرح شده‌اند.

هدف از برگزاري دوره TRIZ چيست؟
• اطلاع‌رساني به دانش‌آموزان درباره رويكرد حل مسأله
• تغيير رويكرد حل مسأله دانش‌آموزان

چگونه بايد TRIZ را معرفي كرد؟
• بعنوان يك موضوع مجزا و مستقل
• بعنوان محتوايي كه بايد با ديگر موضوعات همراه شود

كلاسهاي درس چگونه بايد سازماندهي شوند؟
• سخنراني‌ها بعد از انجام فعاليت‌هاي كلاسي كه فراگيران را ارزيابي مي‌كنند، ارايه گردند
• برگزاري جلسات حل مسأله همراه با ارزيابي‌هاي مستمر

منبع مشكلات مورد بررسي در جريان كلاسهاي آموزشي چيست؟
• مثال‌هايي كه مخصوص كلاس درس تهيه شده‌اند
• مشكلات زندگي واقعي

معلم چگونه بايد آموزش ديده باشد؟
• گذراندن يك دوره كوتاه آموزش مربي كه پس از فراگيري كامل مباحث برگزار مي‌شود
• يادگيري مستمر براساس ارتباط منظم با كارشناسان TRIZ

هدف بلندمدت موسسه از برگزاري دوره‌هاي TRIZ چيست؟
• تأمين تقاضاي جديد براي موضوعات مربوط به نوآوري
• سازماندهي مجدد برنامه آموزشي مدرسه براساس نيازهاي رو به تغيير دنياي مدرن

اگرچه انتخاب يك مدرسه خاص همواره به تفاوت‌هاي هريك از موقعيت‌هاي آموزشي بستگي دارد، اما انتخاب ما گزينه ب مي‌باشد زيرا به تغييرات عميقتري در سيستم آموزشي منتهي شده و احتمال تأمين نيازهاي دنياي مدرن در آن بيشتر است.

منابع
Khomenko, N. & Ashtiani, M. (2007) Classical TRIZ and OTSM as scientific theoretical background for non-typical problem solving instruments, ETRIA Future 2007 (Frankfurt, 6-8 November.
Lipman, M. (2003) Thinking in educationCambridge University Press).
Wiske, M. S. (Ed) (1998) Teaching for Understanding. Linking Research with Practice.Jossey-Bass).

4 طرح پايلوت معرفي مواد آموزشي TETRIS در اولين سالن ورزشي جلكاوا، لتوني  -  V. Maido (سالن تربيت بدني جلگاوا)، I. Murashkovska، A. Sokol (مركز آموزش بزرگسالان جلگاوا)

4.1 درباره مدرسه
سالن تربیت بدنی عمومی جلگاوا يك مدرسه دولتي است كه دوره‌هاي آموزش متوسطه را در سطوح عالی به دانش‌آموزان ارايه مي‌دهد. برنامه درسی اين مدرسه فاقد برنامه‌هاي تخصصي و حرفه‌ای است. در هنگام پیوستن به این پروژه، انگیزه اصلی مدرسه در دو حوزه خلاصه مي‌شد. قبل از هرچيز علاقه فراوان مدرسه به يافتن راههاي توسعه مهارت‌هاي تفکر قدرتمند در ميان دانش‌آموزان در همه زمینه‌هاي فعالیتي باعث شكل‌گيري دوره TRIZ گرديد. علاوه بر این، هدف ديگر آنها مرتبط ساختن فرايند آموزش و پرورش با زندگی واقعی از طريق وسعت بخشيدن به تصور دانش‌آموزان نسبت به فرایندها و وقایع صنعتي بود.

4.2 سازماندهي كلاسها
برای اجراي طرح پايلوت مواد آموزشي TETRIS، دو گروه از فراگيران سازمان‌دهي گرديدند. هر گروه شامل 15 دانش‌آموز و متشكل از فرمهاي 10 و 11 (17-18 ساله) بود. هر گروه در طي دوره آموزش، بصورت دو هفته یک بار در يك بازده زماني چهار ماهه در كلاسهاي آموزشي حضور پيدا مي‌كرد (از فوريه تا مه 2009). از آنجاييكه حضور در همه كلاسها براساس برنامه آموزشي ميسر نبود، شركت دانش‌آموزان در كلاسها بصورت اختياري بوده و در قالب آموزش دلخواه طبقه‌بندي گرديد. مربيان TRIZ در دوره آموزش TETRIS براي معلمان شركت كردند كه در ابتداي دوره زماني تدريس برگزار گرديد. برنامه درسی اصلي دوره براساس ساعت درسي موجود، دانش عمومي دانش‌آموزان و سطح تسلط معلم بر مباحث TETRIS تنظيم گرديد. معرفي TRIZ و روشهای حل مسئله، تناقضات و روش‌های کلی، همراه قوانین تکامل سیستم‌های فنی، از جمله مباحث اصلی اين دوره آموزشي بودند. فرآیندهای یادگیری شامل سخنرانی‌های معلمان و جلسات عملی حل مسأله مي‌شدند که در طی آن دانش‌آموزان بصورت گروهي يا دونفره بر روي موضوعات كار مي‌كردند.

4.3 نتایج درسها
به منظور ارائه یک تصویر جامع‌تر، نتایج به دست آمده از نقطه‌نظر سه گروه ارزيابي گرديد: دانش‌آموزان، معلم و دولت/ مديريت مدرسه.

نقطه نظر  دانش‌آموزان
عملاً تمام دانش‌آموزان اشاره داشتند كه انیمیشن هاي TRIZ بسیار قانع کننده بود و از آن بسيار لذت برده‌اند. در نتیجه برگزاري اين کلاسها، چگونگي فرايند تفكر، و از همه مهمتر، نحوه ارتقاي آن براي تأمين اهداف مهم فردي مشخص گرديد. در عين حال، اشاره شد كه گاهي‌اوقات دانش عمومی براي درک كامل محتويات آموزشي TRIZ و حل مسأله كافي نبوده است.

نقطه نظر معلم
متاسفانه، ابزار عمومي تفكر در اختيار دانش‌آموزان قرار نگرفت. در عوض از آنها خواسته شد ابزارها را از يكديگر تفكيك كرده و موارد مربوط به موضوعات مشابه را باهم تركيب كنند؛ یعنی ابزار مفید در علم فیزیک، ابزارهای مفید در زیست‌شناسی، ابزارهای مفید در شیمی، و غیره. این امر لزوم استفاده از TRIZ را در حل مسأله‌ يكپارچه‌سازي محتوای آموزشي و ارايه تصويري نظام‌مند از جهان نشان مي‌دهد. به نظر می‌رسد كه مدل چندبعدي تفكر قدرتمند و قوانين انقلاب سيستمي از جمله مناسب‌ترین ابزار موجود برای تحقق این هدف هستند.

یکی دیگر از دشواری‌هاي بسياري از دانش‌آموزان، لزوم مشخص كردن موقعيت مسأله از طريق تفكر گام به گام به يك شكل مشخص بود. پاسخ فوري دانش‌آموزان اين است كه مي‌خواهند سريعاً مسأله را حل كنند. در اين ميان فناوري بله- خير را مي‌توان با موفقيت كامل براي تكثير اين دشواري بكار برد.
انگیزه دانشجویان در هنگام كاركردن بر روي مسأله‌هاي مشخص افزايش مي‌يابد. به همين منظور از رويكردهاي عمومی OTSM-TRIZ و روش‌های حل و فصل تناقضات برای این هدف استفاده شد.

نقطه نظر دولت/ مديريت مدرسه
گروه سنی دانش‌آموزان شركت‌كننده بدقت مورد بررسي قرار گرفت تا سطح دانش آنها براي حل مسأله بصورت مستقل متناسب باشد. مشکل زماني بوجود آمد که دانش‌آموزان نتوانستند از دانش خود براي مدلسازی و دگرگون كردن شرایط مسأله استفاده كنند. متاسفانه، مهارت‌های تفکر قدرتمند اغلب كمياب است. این امر به لزوم كار بر روي اين مهارت‌ها در سالهاي اوليه ورود دانش‌آموزان به مدارس متوسطه منجر گرديد.
آموزش دلبخواه و علاقه‌مدارانه مزيت‌هاي مخصوص بخود را دارد -- این نوع کلاس‌ها را می‌توان بدون ايجاد تغيير در برنامه‌ آموزشي و يا سرفصل‌هاي دوره برگزار نمود. با این حال، دانش‌آموزان این دوره‌ها را در حكم كلاس هاي فوق‌العاده مي‌بينند و به همين‌خاطر، انگيزه‌اي براي ثبت ارزيابي رسمي اين دوره در كارنامه خود ندارند. در حال حاضر، اشكال جايگزين روشهاي ساماندهي كلاس تحت بحث و بررسي است.

4.4 تأثير
در نتیجه اجراي این پروژه، دید دانش‌آموزان نسبت به روند حل مسئله تغییر کرده است. آنها نسبت به اهمیت تئوری و ضرورت استفاده از آن آگاهتر شده‌اند. بسیاری از دانش‌آموزان علاقه بيشتري به حل مشكلات رويكردي با استفاده از TRIZ پيدا كرده و معتقدند كه اين روش آنها را در انجام مطالعات گسترده در سطوح عالی ياري خواهد داد.
اين یک نتيجه مهم ديگر هم داشت – تهيه یک برنامه جدید مطالعاتي در حوزه آموزشي لتوني. این برنامه برای مطالعات مهندسی پیشرفته برگزار شده و توسط شهرداری Jelgava، مجمع فلز لتوني و دانشگاه كشاورزي اين كشور حمايت گرديد.

برنامه حاضر با مجوز وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم لتونی برگزار گرديد. در سپتامبر 2009، 25 دانش‌آموز پذيرفته شده و مطالعات خود را آغاز كردند.
این برنامه شامل دروس TRIZ است که با پشتیبانی مركز آموزش بزرگسالان Jelgava تدريس گرديد. آشنايي با پروسه صنعتی و استفاده از فناوری‌های جدید در کارخانه‌های محلی نیز براي گام‌هاي بعدي پیش‌بینی شده‌است.

4.5 نتیجه‌گیری

مركز آموزشي موردنظر بخاطر كسب تجربيات جديد و مفيد از اجراي پروژه، همچنين ايجاد ظرفيت‌هاي همكاري ميان شركاي علاقمند و طيف وسيع مواد آموزشي ارايه شده، خوشنود و رضايتمند بود.
اين پروژه ثابت كرد که تدريس TRIZ در مدارس امكان‌پذير و حتي ضروري بوده، مدارس براي استمرار آن تصميم جدي دارند. يكي ديگر از مزيت‌هاي اين طرح، افزايش احتمال تبادل تجربه با همکاراني است كه از کشورهای دیگر در آموزش TRIZ مشاركت كردند.

5 معرفی TRIZ در HTL Wolfsberg
DI Robert Tiefenbacher، مدير، دکتر يوهان پرسوگليا (Persoglia)

5.1 HTL - Wolfsberg "با قالب مدرسه"

"HTL - Wolfsberg" يك کالج فنی ارشد است كه آموزش‌هاي فني و حرفه‌ای ارايه مي‌دهد (TVE).
دوره پیشرفته آموزش فني حرفه‌اي ما (berufsbildende höhere Schule یا BHS) پس از سال هشتم مدرسه شروع می شود؛ دانش‌آموزان پس از گذراندن سال پنجم آموزش و پرورش و موفقيت در امتحانات نهايي، گواهینامه اتمام دوره متوسطه و ديپلم TVE را دريافت مي‌كنند (كه Reifeprüfung يا گواهی Matura گفته مي‌شود).

پس از اتمام HTL، حدود 60 ٪ دانش‌آموزان وارد بازار كار شده و 40 ٪ جذب دانشگاه مي‌شوند.
از جمله مشاغل موجود براي آنها، پس از خروج از مدرسه عبارتند از: طراحي، مهندسي ساخت، برنامه‌نویسي، مهندسي نرم‌افزار، و غیره.
در حال حاضر 54 معلم و 480 دانش آموز در مدرسه وجود دارد.

5.2 تمرکز آموزشی
دو بخش عمده در مدرسه ما وجود دارد و دوره‌هاي آموزشي 5 ساله را ارائه می‌دهد.
• کالج فنی عالی برای مهندسی مکانیک
• کالج فنی عالی براي مهندسی کسب و کار

كالج فنی عالي براي مهندسی مکانیک
مدیر گروه: دکتر هلموت هبنستريت (HEBENSTREIT)

فناوری اتوماسیون
• توليد دستگاه‌های ویژه

مکاترونیک و فناوری هوش مصنوعی
• توليد اجزای پلاستیکی با قطعات الکترونیکی

كالج فني عالي مهندسي كسب و كار
مدير گروه: دكتر جان ملونينگ

مهندسي صنعتي
• توليد كم‌هزينه‌تر و محاسبات و تحليل كسب و كار

فناوري اطلاعات
• كاربرد اطلاعات، معرفي و پشتيباني از سيستمهاي IT و نرم‌افزار

اكنون نگاهي مي‌اندازيم به جدول برنامه درسي HTL. در اين جدول خواهيد ديد كه تكنيك TRIZ در قالب دو بخش موضوعيت يافته است:
• ساخت CAD
• پروژه نهايي

 

5.3 استفاده از TRIZ در پروژه ساخت و ساز CAD
دانشجويان در هر سال تحصيلي، هر هفته 3 الي 4 ساعت را به انجام دو پروژه فنی اختصاص مي‌دهند.
خلاصه كارهايي كه انجام مي‌دهند، عبارتند از:
• طراحی، ساخت و ساز
• رسيدگي به مشکلات فنی كه در طي پروژه ساخت و ساز CAD بوجود مي‌آيد و سعي مي‌شود با استفاده از TRIZ حل و فصل شود
• محاسبات فنی
• ارايه مستندات

5.4 استفاده از TRIZ در «پروژه آخر سال»
در طي این پروژه نهایی سال تحصيلي که معمولاً با همکاری صنايع محلي انجام می‌شود، دانش‌آموزان بايد يك پروژه فنی بسيار گسترده را به انجام برسانند.
جزئيات وظايف آنها عبارتند از:
• طراحی، ساخت و ساز
• برنامه‌های کاربردی و نوآورانه جديد براي حل مشكلات فني با استفاده از TRIZ
• محاسبات فنی
• ارايه مستندات

5.5 ايجاد انگیزه در دانش آموزان براي مطالعه TRIZ
• پیداکردن راه‌حل‌های خوب برای مشکلات فنی و استفاده از آن بعنوان پروژه نهایی تحصيلات
• امید به اينكه دانش برخواسته از TRIZ در بدست آوردن يك شغل مناسب موثر باشد ....
• تحت تأثير قرارگرفتن بواسطه مطالعه نمونه‌هاي TRIZ
• تحت تأثير قرار گرفتن با شنيدن نام شركت‌هايي كه از TRIZ استفاده كرده اند (ب ام و، زیمنس...)
• علاقمندشدن به زمینه‌های فنی و داشتن سرگرمی‌های فنی
• (... اختراع يك صفحه اسکیت بهتر ...)

5.7 اجراي دوره‌هاي آموزش TRIZ در سطح مبتدي براي دانش‌آموزان
ما آموزش TRIZ به دانش‌آموزان را از ماه مارس سال 2009 و در كلاسهاي ذيل آغاز مي‌كنيم
• کلاس چهارم مهندسي کسب و کار
• دانش‌آموزان كلاس چهارم مهندسی اتوماسیون

5.7.1 دانش آموزان كلاس چهارم مهندسي کسب و کار
مدت زمان دوره: مارس تا ژوئن 2009
مكان: HTL Wolfsberg
سخنرانان: هانس پیتر سرونكا (Cervenka) و دکتر یوهان پرسوگليا (Persoglia)
مواد آموزشي: مدیریت پروژه، مهندسی صنایع، حسابداری، بازاریابی
مدت زمان آموزش: جمعاً 13 ساعت
شرکت‌کنندگان: 13 نفر
جزئيات درس – مباحث:
• معرفي اجمالي TRIZ -- فنون و روش‌ها

5.7.2 دانش‌آموزان كلاس چهارم مهندسی اتوماسیون
مدت زمان دوره: مارس تا ژوئن 2009
سخنران: رابرت تايفن‌باخر (Tiefenbacher)
مواد آموزشي: ساخت و ساز، مکانیک، صنایع تولیدی
مدت زمان: 18-24 ساعت
شرکت کنندگان: 21 دانش آموزان عادي دوره، 14 دانش‌آموزان دوره‌هاي بعدازظهر كه سابقه كار در اين زمينه را دارند.
جزئيات درس – مباحث:
• معرفي اجمالي TRIZ -- فنون و روشها
• بحث در مورد هدف و محتویات TRIZ
• بیوگرافی آلشتولر (Altshullers) و توسعه مفاهيم از TRIZ به ARIZ....
• تجزیه و تحلیل عملکرد
• ماتریس تناقض
• معنویت

5.8 مثال: پیاده‌سازی TRIZ در پروژه آخر سال
اكنون اجازه دهيد كاربرد TRIZ را در يكي از پروژه‌هاي مهندسي آخر سال خود شرح دهيم. يكي از دانش‌جويان دپارتمان اتوماسيون فرايندي مشترك در زمينه روانبخشی پزشکی توليد كرده است.
در صورتيكه يك پوشش كف حساس و هوشمند وجود داشته باشد، درمانگران فیزیکی ميتوانند مصدومان از ناحيه پا را درمان كرده و كاري كنند كه قادر به راه‌رفتن باشند.
این پوشش کف، داده‌هاي مربوط به فشار وارده بر عصا را در اختيار درمانگر قرار مي‌دهد.

 

اجازه دهيد مشكلمان را در جهان TRIZ حل كنيم ......

لازم به يادآوري است كه بيماران به يك پوشش كف حساس به فشار نياز دارند كه روند درمان آنها را بهبود ببخشد.

 

 

 

 

اظهارات پاياني

ما مطمئن هستيم كه با قدرت نوآورانه TRIZ دانشجويان‌مان ميتوانند در آينده بهترين پروژه‌هاي نوآورانه را راهبري كنند.
مواد آموزشي TRIZ از قبيل كتابچه آموزشي، اينميشن‌ها، سي‌دي، صفحه شخصي و غيره، كه توسط تيم اصلي پروژه تهيه شده، از يك سو، معلمان و دانشجويان‌مان را موردحمايت قرار مي‌دهد و از سوي ديگر، محيطي آرام و مناسب را همراه با همكاري موثر در پروژه TRIZ فراهم مي‌كند.

نهادها و سازمانهاي شركت‌كننده در پروژه گردآوري اين كتاب عبارتند از:

پارك علوم AREA (ايتاليا) www.area.trieste.it (هماهنگ‌كننده پروژه)
ACC Australia Gmbh (استراليا) www.the-acc-group.com
موسسه مطالعات انرژي اروپا – ElfER (آلمان) www.eifer.uni-karlsruhe.de
Fachhochschule Karnten (استراليا) www.fh-kaernten.at
استوديوهاي هنري هري فلاسر (آلمان) www.harryflosser.com
كالج ارشد آموزش‌هاي فني ولفس‌برگ (استراليا) www.htl-wolfsberg.at
Jelvata 1. Gymnasuim (لتوني ) www.1gim.jelvata.lv
زيمنس، بخش صنعت، اتوماسيون صنعتي و محرك اقتصادي (آلمان) w1.siemens.com/entry/cc/en/
شركت مشاوره و مطالعات زيست‌محيطي STENUM با مسئوليت محدود (استراليا) www.stenum.at
موسسه فني صنعت «آرتورو ماليگناني» (ايتاليا) www.malignani.ud.it
مركز مطالعات بزرگسالان جلواتا (لتوني ) www.jrpic.lv
دانشگاه فلورانس (ايتاليا) www.dmti.unifi.it

توضیحات

اين كتاب بصورت رايگان و براساس قوانين حاكم تكثير و توزيع شده‌است لذا ذكر منبع قابل تقدير خواهد بود. بديهي است ذكر نام نويسندگان، پروژه TETRIS و برنامه آموزش مادام‌العمر در هنگام استفاده معلمان، مربيان و ساير كاربران يا توزيع‌كنندگان از اين كتاب ضروري مي‌باشد.
ترجمه محتواي اين كتاب به زبانهاي ديگر بلامانع است. بديهي است مترجمان بايد اطلاعات مربوط به كپي‌رایت را در ترجمه خود ذكر كرده و متن ترجمه شده را به نظر هماهنگ‌كننده پروژه برسانند تا در وب‌سايت پروژه TETRIS بصورت رايگان منتشر گردد.


جهت دريافت نسخه بروز‌رساني‌شده پروژه TETRIS به وب‌سايت: www.tetris-projects.org مراجعه كنيد.

كپي‌رايت: اين كتابچه در قالب پروژه TETRIS و با سرمايه‌گذاري كميسيون اروپا – برنامه لئوناردو داوينچي- تهيه و تنظيم شده است.


اين پروژه با حمايت‌هاي مالي و معنوي كميسيون اروپا تهيه و تنظيم شده است.
لذا بهتر است مطالبي كه ديدگاه‌هاي نويسنده و كميسيون را منعكس مي‌سازند، مورد استفاده شخصي قرار نگيرند.